W roku szkolnym 2020/2021 Fundacja FORUM ATOMOWE we współpracy z firmą Radonova w partnerstwie z Ministerstwem Klimatu i Środowiska zrealizowała projekt edukacyjny >>Szkolna Radonowa Mapa Polski<<
Zespół: Zuzanna Podgórska, Łukasz Koszuk, Iwona Słonecka, Dariusz Aksamit
Na kolejnych zakładkach po prawej stronie, na interaktywnych mapach Polski, zaprezentowano wyniki pomiarów radonu w szkołach, które wzięły udział w projekcie.
Oznaczenia:
– CRn_avg – średnie stężenie radonu w budynkach szkolnych
– CRn_max – maksymalne stężenie radonu zmierzone w szkołach
– CRn_ground – stężenie radonu zmierzone na poziomie parteru w budynkach szkolnych.
Wszystkie wyniki podano w jednostkach [Bq/m^3].
Po najechaniu na dany punkt pojawią się szczegółowe informacje dotyczące pomiaru: nazwa szkoły i jej lokalizacja oraz wynik pomiaru.
Mapy zostały wykonane z wykorzystaniem bibliotek Pythona: pandas, geopandas, bokeh.
Zachęcamy do zapoznania się z wynikami projektu, metodami pomiarów i analizy danych oraz materiałami edukacyjnymi i dydaktycznymi, które udostępnione zostały poniżej. Dostępna jest także plakatowa wersja Szkolnej Radonowej Mapy Polski.
Szkolna Radonowa Mapa Polski to projekt edukacyjny, zrealizowany w roku szkolnym 2020/2021, skierowany przede wszystkim do kół naukowych przedmiotów ścisłych (fizyka, chemia) szkół średnich. Celem projektu było zwiększenie świadomości występowania naturalnych źródeł promieniowania jonizującego, w szczególności wpływu radonu na zdrowie oraz zapoznanie uczniów, szczególnie zainteresowanych naukami ścisłymi, z zagadnieniami związanymi z szeroko pojętą dozymetrią promieniowania i ochroną radiologiczną. W projekcie wzięło udział 49 szkół.
Radon jest naturalnie występującym promieniotwórczym gazem szlachetnym, który powstaje w wyniku przemiany promieniotwórczej radu (produkt rozpadu znajdującego się w skorupie ziemskiej uranu). Radon występuje w powietrzu, glebie i w wodzie. Nie jest to pierwiastek trwały. Rozpada się emitując promieniowanie jonizujące, a konkretnie promieniowanie alfa, charakteryzujące się stosunkowo niewielką przenikliwością i zasięgiem oddziaływania. Największa część naszej „naturalnej dawki promieniowania” pochodzi właśnie od radonu i radioaktywnych produktów jego rozpadu, które wdychane są przez nas razem z powietrzem. Dlatego tak ważny i coraz bardziej popularny staje się monitoring radonu w pomieszczeniach codziennego użytku.
Projekt składał się z dwóch głównych części, opisanych w kolejnych zakładkach. Pierwsza, to oczywiście pomiar radonu w szkołach. Każda szkoła otrzymała po cztery detektory śladowe radonu, które rozkładała w budynku zgodnie z przygotowaną przez nas instrukcją. Druga część to benchmark porównawczy, specjalne zadanie, które polegało na analizie zdjęć zdjęć mikroskopowych płytek CR-39 detektorów radonu według dostarczonej instrukcji. Wyniki obydwu części prezentujemy na kolejnych zakładkach.
W czasie projektu zorganizowaliśmy także trzy webinaria – pierwsze dedykowane tylko nauczycielom, którzy zgłosili się do udziału w projekcie, drugie uczniom – uczestnikom projektu – wyjaśniające problematykę tematu, a także zasady pomiaru radonu w pomieszczeniach oraz trzecie – wszystkim (uczniom i nauczycielom) – omawiające wyniki pomiarów zebrane z całej Polski.
Projekt został zrealizowany w partnerstwie z Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz we wsparciu merytorycznym firmy Radonova, która dostarczyła detektory do pomiaru i wykonała odczyt tych detektorów w specjalistycznym, akredytowanym laboratorium. Na tej podstawie utworzyliśmy Szkolną Radonową Mapę Polski, którą prezentujemy na tej stronie. W najbliższym czasie planujemy także przygotowanie i publikację artykułu popularnonaukowego o projekcie i jego wynikach.
Dziękujemy wszystkim szkołom za udział w projekcie!
Lista szkół, które wzięły udział w projekcie (według województw):
- dolnośląskie:
- Liceum Ogólnokształcące im. C. K. Norwida, Jelenia Góra
- I Liceum Ogólnokształcące im. S. Żeromskiego, Jelenia Góra
- Zespół Szkół Integracyjnych, Legnica
- VIII Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Krzywoustego, Wrocław
- Liceum Ogólnokształcące Nr V, Wrocław
- kujawsko-pomorskie:
- I Liceum Ogólnokształcące im. Filomatów Ziemi Michałowskiej, Brodnica
- Zespół Szkół Mechaniczno – Elektrycznych, Inowrocław
- II Liceum Ogólnokształcące, Świecie
- Zespół Szkół Mechanicznych, Elektrycznych i Elektronicznych, Toruń
- lubelskie:
- I Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Czarnieckiego, Chełm
- I Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Ignacego Kraszewskiego, Biała Podlaska
- Zespół Szkół Energetycznych, Lublin
- I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki, Włodawa
- łódzkie:
- Zespół Szkół Politechnicznych im. Komisji Edukacji Narodowej, Łódź
- Zespół Szkół Ponadpodstawowych nr 1 im. Stanisława Staszica, Radomsko
- lubuskie:
- Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących, Gorzów Wielkopolski
- I Liceum Ogólnokształcące im. Edwarda Dembowskiego, Zielona Góra
- Zespół Szkół Ekologicznych im. Unii Europejskiej, Zielona Góra
- małopolskie:
- IV Prywatne Liceum Ogólnokształcące im. Królów Polskich, Kraków
- I Liceum Ogólnokształcące im. Eugeniusza Romera, Rabka-Zdrój
- mazowieckie:
- CLVII Liceum Ogólnokształcące, Warszawa
- Liceum i Szkoła Podstawowa Akademia Dobrej Edukacji im. gen. Józefa Sowińskiego, Warszawa
- Liceum Ogólnokształcące Niepubliczne nr 40, Warszawa
- XXV Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Marzeny Okońskiej, Warszawa
- VII Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego, Warszawa
- opolskie:
- II Liceum Ogólnokształcące im. M. Kopernika, Kędzierzyn Koźle
- podkarpackie:
- Zespół Szkół Nr 2 im. E. Kwiatkowskiego, Dębica
- Zespół Szkół im. ks. Stanisława Staszica Technikum Budowlane i Liceum Ogólnokształcące, Jeżowe
- Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące, Mielec
- podlaskie:
- 2 Społeczne Liceum Ogólnokształcące, Białystok
- Akademickie Medyczne Liceum Ogólnokształcące, Białystok
- Leśna Szkoła Puszczyk, Białystok
- pomorskie:
- X Liceum Ogólnokształcące, Gdynia
- Zespół Szkół Technicznych, Kartuzy
- Zespół Szkół Mechaniczno – Informatycznych, Lębork
- Szkoła Podstawowa im. Strażaków Polskich, Nowa Wieś Lęborska
- Sopockie Szkoły Autonomiczne, Sopot
- Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych, Ustka
- śląskie:
- Zespół Szkół, Czerwionka-Leszczyny
- Akademickie Liceum Ogólnokształcące Politechniki Śląskiej, Gliwice
- I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, Pszczyna
- III Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Pawła II, Ruda Śląska
- świętokrzyskie:
- I Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki, Busko Zdrój
- Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. św. Stanisława Kostki, Kielce
- wielkopolskie:
- I Liceum Ogólnokształcące im Bolesława Chrobrego, Gniezno
- III Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza, Kalisz
- II Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego, Konin
- Publiczne Liceum Ogólnokształcące im Romka Strzałkowskiego, Poznań
Każda szkoła zaangażowana w projekt otrzymała od nas po 4 detektory śladowe radonu, które rozstawiała w pomieszczeniach zgodnie z przesłaną instrukcją. Pomiar powinien trwać 30 dni (minimum). Uczestnicy projektu odsyłali do nas detektory tuż po zakończeniu pomiaru, które następnie trafiły do specjalistycznego laboratorium formy Radonova w Szwecji, gdzie zostały odczytane zgodnie z akredytowaną procedurą. Uczestnicy projektu opracowywali i wypełnili formularz dotyczący warunków pomiaru. Należało podać m.in.: datę rozpoczęcia i zakończenia ekspozycji, dane dotyczące lokalizacji i charakterystyki budynku, rok budowy budynku, typ okien, szczegółowe informacje na temat miejsca rozłożenia detektorów, odległości od okien, itp. Wszystkie zebrane informacje są niezwykle istotne do szczegółowej analizy wyników pomiarów. Zostały one udostępnione poniżej razem z wynikami pomiarów.
Wyniki zostały także naniesione na mapę Polski uzyskując w ten sposób mapę stężenia radonu w powietrzu na bazie ok. 200 punktów pomiarowych. W ten sposób utworzyliśmy Szkolną Radonową Mapę Polski! Dostępna jest ona w formie interaktywnej na niniejszej stronie internetowej projektu, a także w postaci plakatu. Zachęcamy w szczególności uczestników projektu do szczegółowej analizy danych pomiarowych w kontekście pytań, na które należało odpowiedzieć w ankiecie.
Szkolna Radonowa Mapa Polski
Dla nauczycieli i uczniów
Dla nauczycieli i ich uczniów, którzy brali udział w projekcie, przygotowaliśmy specjalny scenariusz lekcji pt. „Analiza Danych. Mapa Radonowa”. Zachęcamy do przygotowania z wyników pomiarów, które udostępniamy powyżej, własnej mapy radonowej. Wystarczy wykorzystać popularny program Excel. Dokładną instrukcję wykonania analizy danych oraz przygotowania mapy publikujemy poniżej.
Benchmarking to metoda poszukiwania modelowych rozwiązań w celu uzyskania najlepszych wyników poprzez uczenie się od innych i korzystanie z ich doświadczenia. Benchmarki porównawcze organizowane są w wielu dziedzinach nauki i techniki. Podobnie, jak w naszym przypadku, benchmark może polegać na rozwiązaniu konkretnego zadania przy użyciu dowolnych lub wskazanych przez autora benchmarku metod i narzędzi. Uczestnicząc w takich benchmarkach często wyłapujemy własne błędy, których sami nie zauważylibyśmy, a widzimy je dopiero, gdy porównujemy wyniki z innymi uczestnikami. To ważne, dzięki temu podnosimy jakość naszej pracy, badań, a korygując błędy, możemy być pewni, że nasze wyniki są prawidłowe.
Uczestnicy projektu Szkolna Radonowa Mapa Polski mieli możliwość wzięcia udziału w benchmarku porównawczym, pt. „Ocena stężenia radonu”. Ideą zadania było zapoznanie uczniów z techniką analizy zdjęć mikroskopowych płytek CR-39 detektorów radonu, metodami analizy danych. Poniżej prezentujemy treść benchmarku ze wszystkimi załącznikami, a także wyniki, które zostały zebrane w prezentacji. Dołączamy także wyniki nadesłane przez wszystkich uczestników w formacie zadanym przez treści benchmarku (z wszystkich plików usunięto dane osobowe, każdej grupie przypisany jest numer, a identyfikacja wyników z konkretną grupą uczniów możliwa jest tylko dla uczestników benchmarku).
Wszystkie publikowane przez nas materiały są ogólnodostępne, zachęcamy do ich wykorzystania na lekcjach fizyki czy zajęciach pozalekcyjnych.
Treść benchmarku
OCENA STĘŻENIA RADONU. BENCHMARK
Pobierz całą paczkę – opis benchmarku + załączniki – plik .zip
lub poszczególne załączniki:
Wyniki
Lista grup uczniów, które wzięły udział w benchmarku, wraz z przypisanym numerem dostępna jest na stronie internetowej:
https://forumatomowe.org/szkolna-radonowa-mapa-polski-benchmark-lista-grup/
Hasło dostępowe znane jest tylko uczestnikom benchmarku.
Poniżej udostępniamy wszystkie materiały dydaktyczne i edukacyjne przygotowane na potrzeby projektu. Wszystkim zainteresowanym polecamy dwie broszury popularnonaukowe „Radon i jego źródła. Przewodnik młodego odkrywcy” oraz „Detekcja promieniowania jonizującego. Przewodnik młodego odkrywcy”. Obydwie książeczki wraz ze scenariuszem lekcji „Detekcja radonu” z materiałami dodatkowymi mogą przydać się nauczycielom fizyki na zajęcia związane z naturalnymi źródłami promieniowania jonizującego. Zachęcamy do ich wykorzystania.
/wszystkie materiały udostępnione są w formacie pdf/
Dla wszystkich zainteresowanych
Dla nauczycieli
PARTNERZY:
Poinformujemy Cię o nowościach na portalu wiedzy nukleo.pl, bieżącej działalności Fundacji oraz aktualnie realizowanych projektach.