Zmarł Prof. Andrzej Strupczewski

Z wielkim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci dr. inż. Andrzeja Strupczewskiego, prof. NCBJ, wybitnego specjalisty w dziedzinie energetyki jądrowej, cenionego eksperta ds. bezpieczeństwa jądrowego oraz niestrudzonego popularyzatora wiedzy o energetyce jądrowej.

Profesor Andrzej Strupczewski przez całe swoje życie zawodowe był nie tylko cenionym ekspertem w dziedzinie energetyki jądrowej, ale także aktywnym uczestnikiem debat na temat jej bezpieczeństwa i przyszłości. Niezmiennie dążył do obalania mitów i rzetelnego informowania społeczeństwa o roli energetyki jądrowej we współczesnym świecie. Dzięki swojemu ogromnemu doświadczeniu oraz zaangażowaniu brał udział w kluczowych projektach naukowych i doradczych, mających wpływ na rozwój energetyki jądrowej w Polsce i za granicą. Jego działalność dydaktyczna i popularyzatorska sprawiła, że stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych głosów w dyskusjach na temat bezpieczeństwa i efektywności technologii jądrowych w Polsce, a także poza jej granicami.

Dorobek naukowy i działalność Profesora Andrzeja Strupczewskiego

Profesor Andrzej Strupczewski był absolwentem Politechniki Warszawskiej, gdzie w 1960 roku uzyskał tytuł magistra inżyniera mechanika o specjalności energetyka jądrowa. W 1962 roku ukończył kurs inżynierii reaktorowej w Institut national des sciences et techniques nucléaires w Saclay we Francji, a rok później roczne studia z zakresu inżynierii jądrowej na Columbia University w Nowym Jorku. W 1969 roku obronił doktorat, a w 1975 roku uzyskał tytuł docenta w Instytucie Badań Jądrowych. W 2010 roku został powołany na stanowisko profesora w Instytucie Energii Atomowej POLATOM.

Swoją karierę naukową Profesor rozpoczął w 1959 roku w Instytucie Badań Jądrowych w Świerku. Miał znaczący udział w podnoszeniu mocy reaktora EWA od 2 do 10 MW, pracował także aktywnie przy rozruchu reaktora badawczego MARIA i był Kierownikiem Rozruchu Technologicznego Reaktora w lipcu 1974 roku. W latach 1975–1983 pełnił funkcję kierownika Zakładu Inżynierii Reaktorowej, prowadząc badania nad wymianą ciepła w reaktorach jądrowych oraz opracowując kody obliczeniowe do analiz bezpieczeństwa reaktorów WWER. Od 1983 do 1993 roku był Zastępcą Dyrektora Instytutu Energii Atomowej ds. Badań Bezpieczeństwa Reaktorów, kierując międzynarodowymi badaniami nad bezpieczeństwem paliwa WWER i analizami bezpieczeństwa dla reaktorów WWER-440.

W latach 1993–1999 pracował jako starszy specjalista (stopień P5 – najwyższy) w Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) w Wiedniu, gdzie zajmował się m.in. ocenami bezpieczeństwa reaktorów WWER, porównaniami poziomów bezpieczeństwa energetyki jądrowej i konwencjonalnej, a także kierował programem oceny skutków małych dawek promieniowania i zanieczyszczeń powietrza emitowanych przy wytwarzaniu energii elektrycznej. Brał udział w misjach oceny bezpieczeństwa elektrowni jądrowych w Europie Środkowej i Wschodniej.

Od 1999 roku był związany z Instytutem Energii Atomowej (obecnie Narodowe Centrum Badań Jądrowych, NCBJ), pełniąc funkcję przewodniczącego Komisji Bezpieczeństwa Jądrowego. W tym okresie przeprowadzał analizy raportów bezpieczeństwa dotyczące reaktora MARIA, wypalonego paliwa, problemów cieplnych w rdzeniu reaktora, modyfikacji układów reaktora.

W 2010 roku pracował ponownie dla MAEA nad sfinalizowaniem dokumentu technicznego TECDOC na temat wydzielania produktów rozszczepienia z elektrowni jądrowej z reaktorem PWR lub BWR w razie awarii projektowych. W 2011-2012 roku w ramach akcji „stress testów” po awarii w Fukushimie przeprowadził ocenę bezpieczeństwa Elektrowni Jądrowej Kozłoduj 3-4 jako wiodący ekspert zaproszony przez Bułgarię. Z kolei w latach 2008-2009 roku pracował ponownie dla MAEA w zespole pięciu międzynarodowych ekspertów przy analizie bezpieczeństwa czterech projektów reaktorów zgłoszonych jako proponowane do zbudowana w Wielkiej Brytanii (EPR, AP1000, ESBWR  i ACR).

Ponadto w okresie od 1986 do 2007 roku przeprowadził 30 misji w zakresie bezpieczeństwa jądrowego do elektrowni jądrowych i reaktorów badawczych oraz w celu szkolenia specjalistów w 16 krajach (takich jak: Armenia, Bułgaria, Chiny, Czechy, Egipt, Finlandia, Irak, Iran, Rosja, Rumunia, Słowacja, Sudan, Syria, Ukraina, USA, Węgry). Ze strony Międzynarodowej Agencji Energii uczestniczył także w misji do Słowacji dla oceny różnych gałęzi energetyki słowackiej.

Równolegle od 2001 do 2006 roku Profesor Andrzej Strupczewski pracował jako ekspert Komisji Europejskiej ds. bezpieczeństwa reaktorów. Dla programu TACIS (Technical Assistance for Commonwealth of Independent States) przeprowadził m.in:

• analizę podniesienia stanu bezpieczeństwa w EJ Balakowo i ocenę dalszych potrzebnych prac, w oparciu o zieloną księgę „Safety issues” opracowaną wcześniej przy jego współudziale podczas pracy w MAEA;
• analizę wykorzystania funduszy TACIS przez elektrownie jądrowe w Rosji, Ukrainie i Armenii, w ramach tzw. programu OSA – On Site Assistance – tzn. programu pomocy elektrowni jądrowych z krajów Unii Europejskiej elektrowniom w krajach byłego Związku Radzieckiego (CIS);
• analizę skuteczności pomocy organizacji dozoru jądrowego z krajów Unii Europejskiej dla dozoru jądrowego w Rosji, Ukrainie i Armenii, tzw. Programu 2 + 2 – tzn. programu pomocy elektrowni jądrowych z krajów UE elektrowniom w krajach CIS i dozoru jądrowego z UE organizacjom dozoru jądrowego w krajach CIS;
• a także analizę organizacji TSO (Technical Support Organisations) w krajach Unii Europejskiej (27 organizacji) pod kątem ich możliwości pomocy dla dozoru jądrowego w Rosji, Ukrainie i Armenii.

Równolegle pracował także dla rządu Austrii jako ekspert opracowujący analizy bezpieczeństwa EJ Temelin w latach 2001-2007, a od 2009 do 2016 roku analizy bezpieczeństwa EJ Mochovce. Dla Temelina prowadził kwalifikację systemów, struktur i elementów EJ Temelin na warunki awaryjne, badania nieniszczące obiegu pierwotnego oraz badanie odporność EJ Temelin na ciężkie awarie. W każdym z tych tematów opracował własne analizy i porównał ich wyniki z informacjami ze strony czeskiej, po czym przedstawił wnioski ministerstwu środowiska Austrii. Wszystkie  trzy tematy zostały zakończone pozytywnymi wnioskami i mimo ogólnie negatywnego ustosunkowania Austrii do energetyki jądrowej wnioski przedstawione przez Profesora Strupczewskiego przyjęto na posiedzeniu komisji parlamentu austriackiego w październiku 2007 roku.

W latach 2001-2004 prowadził także analizy bezpieczeństwa w zakresie modyfikacji wprowadzonych w elektrowni jądrowej Kozłoduj, a następnie analizę możliwości podniesienia jej bezpieczeństwa tak, aby mogła ona wytrzymać awarię rozerwania rurociągu obiegu pierwotnego o maksymalnej średnicy.

Swoje bogate doświadczenie Profesor Strupczewski wykorzystywał również do promowania energetyki jądrowej jako bezpiecznego i ekologicznego źródła energii. Opowiadał, jak podczas wędrówek w Górach Izerskich obserwował zniszczenia lasów spowodowane zanieczyszczeniem powietrza wynikającym ze spalania węgla. Między innymi te doświadczenia sprawiły, że stał się gorącym zwolennikiem energetyki jądrowej,  źródła zapewniającego bezpieczną i czystą energię elektryczną w przystępnej cenie.

W 1992 roku, chcąc obalić mit o rzekomo skażonej wodzie wypływającej z elektrowni jądrowych, Profesor Strupczewski podczas wizyty w fińskiej elektrowni Loviisa na oczach kamer telewizyjnych wypił szklankę wody chłodzącej elektrownię, udowadniając jej czystość i brak radioaktywności.

Zaangażowanie Profesora w popularyzację wiedzy o energetyce jądrowej zaowocowało licznymi publikacjami naukowymi oraz popularnonaukowymi. Należy wspomnieć o takich książkach, jak: „Podstawy energetyki jądrowej” (współautor: prof. Z. Celiński), wydana przez WNT w 1984 roku, „Awarie Reaktorowe a Bezpieczeństwo Energetyki Jądrowej” (wydana przez WNT w 1990 roku), „Nie bójmy się energetyki jądrowej” (wydana przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich w 2010 roku) oraz „Zaufajmy Energetyce Jądrowej” (wydana przez Narodowe Centrum Badań Jądrowych we współpracy z PGE EJ 1 w 2016 roku). Opublikował ponad 300 artykułów na temat energetyki jądrowej i zagadnień z nią związanych. Uzyskał 6 patentów, z czego jeden w 18 krajach. Prowadził wykłady na  ponad 30 kursach szkoleniowych, z czego 15 poza Polską. Był inicjatorem i współorganizatorem dziesięciu edycji Międzynarodowej Szkoły Energetyki Jądrowej. Jego działalność edukacyjna i polaryzatorska miała ogromne znaczenie dla kształcenia kadr i szerzenia rzetelnej wiedzy o atomistyce w Polsce i na świecie.

Na koniec warto dodać, że Profesor był członkiem wielu organizacji naukowych, w tym: UNIPEDE NUCLE Komitet 1 (Energetyka Jądrowa) w latach 1980-1985, ISO TC-85 Nuclear Power Committee (1975-1985), Komitetu Nauk Radiacyjnych Polskiej Akademii Nauk (1986-1990), Komitetu Problemów Energetyki Polskiej Akademii Nauk (1990-1993), Stowarzyszenia naukowców dla rzetelnej informacji o promieniowaniu, Scientists for Accurate Radiation Information SARI od 2015 roku, International Board of Advisors for Environmentalists for Nuclear od 2017 roku. Był także członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego oraz Stowarzyszenia Ekologów na Rzecz Energii Nuklearnej (SEREN), a w latach 1992-2014 członkiem Advisory/Editorial Board Nuclear Engineering and Design w zakresie wymiany ciepła, hydrauliki i bezpieczeństwa.

Za swoje zasługi otrzymał odznaczenia państwowe – Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski i Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

Profesor Andrzej Strupczewski pozostanie w naszej pamięci jako niezwykle zasłużony naukowiec, ceniony nauczyciel akademicki oraz niestrudzony orędownik rozwoju energetyki jądrowej. Jego praca i dokonania będą inspirować kolejne pokolenia inżynierów i naukowców.

 

Na koniec pragnę dodać, że miałem zaszczyt współpracować z Profesorem Andrzejem Strupczewskim przez kilkanaście lat w Instytucie Energi Atomowej, a potem w Narodowym Centrum Badań Jądrowych. Profesor był już doświadczonym ekspertem, ja dopiero zaczynałem swoją drogę zawodową. Mimo dzielącej nas różnicy pokoleń zawsze traktował mnie jak partnera do rozmowy, chętnie dzielił się swoją wiedzą i doświadczeniem, z ogromną cierpliwością i życzliwością wspierał młodszych kolegów. Jego otwartość, pasja i zaangażowanie były dla mnie nie tylko inspiracją, ale także dowodem na to, jak powinien wyglądać prawdziwy autorytet – nie tylko w dziedzinie nauki, ale i w codziennych relacjach. Wspólna praca przy organizacji Międzynarodowej Szkoły Energetyki Jądrowej oraz przy innych projektach była dla mnie nieocenioną lekcją. Jestem wdzięczny za te wszystkie lata współpracy, rozmowy i wsparcie. Profesor pozostanie w mojej pamięci jako wybitny uczony, ale przede wszystkim jako niezwykle życzliwy i empatyczny człowiek.

Łukasz Koszuk

 

Informacje o karierze zawodowej i dorobku Profesora zostały przeze mnie opracowane na podstawie informacji, które otrzymałem od Profesora Andrzeja Strupczewskiego w czasie naszej wspólnej pracy zawodowej.